Stop de greenwashing van wijn

DE OLIFANT IN DE KAMER VAN DE WIJN-INDUSTRIE

Klimaatverandering stop je door de uitstoot van CO2 te verlagen. Dat lukt alleen als we ons gedrag aanpassen, ook bij ons eten en drinken. En daar hoort wijn bij, althans voor ons als liefhebbers. Helaas is hier sprake van greenwashing: roepen dat een wijn duurzaam is, terwijl er in werkelijkheid weinig tot niets wordt gedaan aan de hoge CO2-uitstoot van de wijn. Hoog tijd om het anders aan te pakken.

Olifant

Glazen flessen zijn de olifant in de kamer van de Nederlandse wijnhandel. Iedereen die zich verdiept in de vraag hoe wijn drinken duurzamer kan, komt er al snel achter dat de verpakking het belangrijkst is. Bag-in-box in plaats van glazen flessen verlaagt de uitstoot die samenhangt met de verpakking met maar liefst 80%, zo blijkt uit vergelijkend onderzoek. Deze technisch eenvoudig te realiseren verbetering speelt in de Nederlandse wijnwereld hoegenaamd geen rol. Bag-in-box komt nauwelijks aan bod, terwijl er volop wordt gestrooid met allerlei andere ‘duurzame’ kwalificaties.

Biologisch

De belangrijkste daarvan is ‘biologisch’. Lekker makkelijk, veel consumenten associëren dit immers al met duurzaam. Bij het aanprijzen van hun wijnen spelen veel aanbieders hierop in. Nu is er op zichzelf niets tegen biologische wijn, integendeel: het terugdringen van het omvangrijke gebruik van pesticiden in de wijngaard is wenselijk.  Wijnboeren zelf, hun medewerkers en omwonenden lopen risico op ziekten zoals Parkinson omdat ze langdurig in aanraking komen met chemische bestrijdingsmiddelen. Ook bevatten diverse wijnen - weliswaar lage - concentraties van deze middelen. Omdat die meestal onder de wettelijk toegestane grenswaarde blijven, is er officieel ‘geen gevaar voor de gezondheid’. Laten we hopen dat dat zo is, ook als je regelmatig dergelijke wijnen drinkt. Vanuit het principe ‘better safe than sorry’ lijkt het drinken van louter biologische wijn verstandig.

Half verhaal

Maar is je glaasje wijn dan duurzaam? Het niet gebruiken van kunstmest bij de biologische teelt levert wel een bijdrage aan een lagere CO2 uitstoot; de productie ervan kost immers veel fossiele energie. Dat geldt, in mindere mate, ook voor chemische bestrijdingsmiddelen. Maar het grootste effect van biologisch is verlaging van de risico’s voor de menselijke gezondheid en bescherming van de natuur en biodiversiteit in de wijngaard. Het draagt maar weinig bij aan het terugdringen van de uitstoot van CO2. Biologisch gelijk stellen aan duurzaam, is dus een half verhaal. Er zijn nogal wat wijnhandelaren die zo’n half verhaal vertellen. Een paar voorbeelden:

‘Good wine to save the world’ roept een Spaanse aanbieder over zijn biologische wijnen. Om er aan toe te voegen ‘Superlekker en duurzaam’. Maar de wijnen zijn alleen verkrijgbaar in vervuilende glazen flessen.

‘Uit het onderzoek is gebleken dat duurzame wijnen beter zijn voor het milieu, zowel op korte termijn als op lange termijn. Op de korte termijn is duurzame productie vooral beter voor de gezondheid van de werknemers op de wijngaard’, zo meldt een aanbieder van eco-relatiegeschenken. De tekst staat boven een overzicht met wijnen in glazen flessen. Waarom de wijn duurzaam zou zijn blijft onduidelijk, evenals wat ‘het onderzoek’ is.

‘Biologische wijn - bewust en duurzaam’ prijst een website zijn wijn aan, die verder vooral heel voordelig is.

‘Onze wijn is duurzaam genieten’ roept de volgende aanbieder. Om eraan toe te voegen: ‘Duurzame Europese producenten = less foodmiles’. Tja, minder transportkilometers helpt natuurlijk …. een beetje. Al in 2011 becijferde Blonk Milieuadvies dat een fles wijn uit Italië een hogere carbon footprint heeft dan een bag-in-box uit Nieuw-Zeeland.

En ten slotte die wijnverkoper die zich op zijn website afvraagt: ‘Wat is duurzame wijn’. Zijn antwoord: waterbesparing, minder pesticiden en kunstmest (zijn we weer…) , voorkomen van bodemuitputting, zonne-energie en jawel: het recyclen van afval. Als klap op de vuurpijl meldt hij dat één van zijn wijnproducenten de druivenplanten verder uit elkaar zet, zodat er minder hoeft te worden geïrrigeerd. Prima voorbeeld van hoe droogte door klimaatverandering wijnboeren noopt tot onconventionele maatregelen; klimaatverandering die alleen stopt als we minder CO2 uitstoten.

Wijnketen

Is het dan allemaal fout wat er over duurzaamheid wordt beweerd? Nee, zeker niet. Biologisch levert een bijdrage, Europese wijnen zijn duurzamer dan wijnen van overzee. Maar bij duurzaamheid gaat het uiteindelijk om de hele wijnketen. Als je die analyseert - dat doe je met een Life Cycle Assesment (LCA) - blijkt steeds dat echt verlagen van de carbon footprint alleen lukt met een schonere verpakking dan de vervuilende glazen flessen. En die verpakking is bag-in-box.

Imago

Een tegenwerping die je vaak hoort is dat de Nederlandse consument niet geïnteresseerd zou zijn in bag-in-box. Dat is deels waar: het imago van deze verpakking is zorgvuldig verpest door aanbieders van wijn, met name de grote retailers. Zij gebruiken sinds jaar en dag bag-in-box om het allergoedkoopste aanbod te kunnen doen. Door in de pakken de goedkoopste - en dus vaak niet zo lekkere wijn - aan te bieden. Het slechte imago is geen natuurwet, het is gecreëerd door deze eenzijdige aanpak.

Frankrijk, Scandinavië

Kan het ook anders? Jazeker. Kijk maar eens naar Frankrijk. In dat land is bijna de helft van alle wijn verpakt in bag-in-box; ook kwalitatief goede wijn. De Fransen weten dat en genieten van ‘Le BIB’. En je kunt van Fransen veel zeggen, maar niet dat ze geen verstand hebben van wijn. Of kijk naar Scandinavië. In Noorwegen, Zweden en Finland, waar de handel in alcoholhoudende dranken een staatsmonopolie is, kennen ze strenge milieuwetten. Dat maakt dat bag-in-box daar veel minder duur is dan wijn in glazen flessen. Effect: meer dan de helft van alle wijn wordt in deze landen gekocht in bag-in-box.

Mooie voorbeelden die de Nederlandse wijnhandel zou kunnen aangrijpen om bag-in-box ook in ons land populairder te maken. Dat betekent stoppen met wijn duurzaam noemen op basis van halve waarheden die er bij de consument gemakkelijk ingaan. Want daarmee doe je naar mijn mening wel erg veel water bij de wijn die waarheid heet.